Je gaat als werkgever achter de lessenaar staan, de medewerkers zitten thuis naar het scherm te staren hoe jij, tijdens de digitale kerstborrel, gaat vertellen wat de huidige staat van het bedrijf is en hoe de toekomst eruit gaat zien. Hoe pak je dat aan? Hoe motiveer je mensen en bouw je verder op vertrouwen en betrokkenheid? Welk voorbeeld krijgen we tegenwoordig te zien?
“Het ziet er niet goed uit! We staan er erg slecht voor. Wij maken de beste plannen maar jullie houden je er niet aan dus het is jullie schuld. Hoe wij tot die plannen komen is voor jou een vraag en voor mij een weet. Ik ben ook niet van plan om daar openheid in te geven want ik wil jullie niet betrekken hoe ik tot besluit- en oordeelvorming kom want daarmee geef ik inzicht in de andere belangen en dat kan wel eens verkeerd overkomen. Ik zal jullie blijven aanspreken op je ratio maar weeg de emotie niet al te veel mee. Ik weet heus wel dat alle besluiten op basis van emotie worden genomen maar dat laten we nu even achterwege. We moeten weer gaan winnen en dat doen we samen, hand in hand, uhhh maar dan vanuit een geïsoleerde omgeving natuurlijk! Enig zicht in de toekomst ga ik jullie niet geven, want anders gaan jullie mij aan die afspraak houden en dan verlies ik gezicht en schaad dat mijn reputatie. Iemand nog vragen?”
Wanneer je dit lachwekkende verhaal zou zien in die digitale kerstborrel, lig je op de grond te rollen van het lachen, want je denkt dat het een sketch is. Je vraagt iedereen in huis mee te kijken want dit is beter dan ‘live’ Youp van hek zien in de oudejaarsconference van 2020.
Iedereen begrijpt dat je geen enkele organisatie op deze wijze kan besturen. Iedereen snapt dat, zodra mensen inzien dat je nog serieus bent ook, je de deuren wagenwijd openzet voor de medewerkers die zich niet meer kunnen vinden in de kernwaarden van die organisatie. Je verliest het vertrouwen en de commitment. Voor hen is het tijd voor het volgende avontuur, met alle onzekerheid van dien.
Het gaat tegen alle natuurwetten in hoe je mensen verbindt en op koers zet naar succes. De enige wijze waarmee je betrokkenheid realiseert is door psychologische veiligheid te creëren. Ieder mens wil gehoord worden. Is dat niet het geval dan vertrekken de meesten. Toch zijn er altijd mensen die zichzelf wegcijferen en er 100% op vertrouwen dat het verhaal wat je hoort volledig hun belangen behartigd. Zij zijn de ambassadeurs van de leiding en trachten de tegenpartij te beïnvloeden door hen voor gek te verklaren en zelfs te isoleren. Deze methodiek bestaat sinds macht een onderwerp is voor de mensheid. We kennen deze strategie allemaal: verdeel en heers.
De beste stuurlui staan aan wal
Het valt niet te missen. Wat hierboven beschreven staat, gebeurt nu ook bij besturen van de organisatie die wij de maatschappij noemen, ons land. Laten we voorop stellen dat het niet eenvoudig is om een land echt te besturen. De miljoenen persoonlijke belangen bundelen in een strategie die iedereen tevreden maakt is simpelweg onmogelijk. Er zullen dus, door iedereen, concessies moeten worden gedaan. Ik ga het ook niet hebben over de specifieke maatregelen. Die discussie is totaal niet interessant omdat het fundament waarop die beslissingen genomen worden onstabiel is. Ik wil het nu hebben over de verschillende stijlen van leiderschap en het perspectief openen wat er kan gebeuren wanneer je meer gaat kijken naar leiders uit het bedrijfsleven en die stijlen gaat toepassen op een kabinet.
Politiek is een raar spel. Wanneer je de rol van oppositie speelt ben je vandaag voor en over een half jaar tegen. Je kan het dan als bestuurder nooit goed doen want de oppositie heeft de rol dat zij het nooit met je eens zijn. Als zij al voor stemmen dan is dat met een hoop gemor en mitsen en maren. Wat wel interessant is om te zien, is dat dit oppositie-gedrag ook goed terug te zien is in grote delen van de maatschappij. Ik noem dit waaiboom gedrag. Tegen zijn om het tegen zijn met als doel de macht dwars te zitten. Het houdt de macht scherp maar erg effectief is het niet. De ander kant van de medaille is dat wanneer niemand ooit tegen is, je teveel macht geeft aan de bestuurders en zij al hun ideeën kunnen botvieren zonder weerstand.
Er is dus in ons poldermodel toch een soort van balans te vinden.
Besturen van de mening
De politiek zoekt de mening van de grootste groep. Partijen gaan daar hun programma’s op schrijven en vervolgens polariseren zij de mening van tegenstanders. Die grote groep mensen die een gelijksoortige mening hebben zien mensen met een andere mening als de vijand. Nu leven wij in Nederland, in een land waar politiek ons normaliter gelukkig niet de hele dag bezig houdt. Ons poldermodel zorgt dat we eigenlijk allemaal met elkaar kunnen leven en slechts de excessen lijnrecht tegenover elkaar staan.
Nu staan er steeds grotere groepen tegenover elkaar. Van ‘samen’ is allang gaan sprake meer. Samen is alleen wanneer je zonder morren instemt met alle besluiten. Wanneer je nu een kritische vraag stelt of een mening hebt over de aanpak van de COVID crisis wordt je al snel geframed als een complot gekkie. BN’ers roepen op om de experts gewoon te geloven op ieder woord. “Doe gewoon wat zij zeggen dan komt het goed.” Maar als ik experts ga geloven staan die soms ook lijnrecht tegenover elkaar. Wie heeft er dan gelijk? Waar moet ik het vertrouwen dan uit halen? De mensen die aangesteld zijn door het kabinet? Omdat zij louter door hen zijn aangesteld? Of is de mening van een emeritus, die geen enkel belang heeft behalve zijn kennis te delen, waardevoller? Zeg het maar.
Een van de basis regels die ik gezien heb toen ik nog dagelijks werkte rond politiek Den Haag was, dat ondanks dat de grootste groep een gelijke mening heeft, dat niet wil zeggen dat zij ook gelijk hebben. Meningen zijn altijd te beïnvloeden, mits je de juiste influencer de juiste snaar laat raken. Trek de mening naar jouw zijde en dat levert de gewenste macht. Hoe zij dat doen? Door mensen te voorzien van informatie die volledig naar hun mening stuurt. Door ‘waarheden’ op een voor hen gunstige wijze te interpreteren en te delen. Andere meningen komen in de fabeltjeskrant en de gelovers van die mening worden geïsoleerd. Op kritische vragen ga je vervolgens niet meer in. Je geeft dan gewoon een antwoord waar je lang aan het woord bent maar feitelijk niets zegt. Je geeft al helemaal geen antwoord op de vraag. Je blijft dit doen totdat de ander de motivatie verliest om door te gaan.
Het gaat interessant worden wanneer de bestuurders politieke belangen gaan stellen in de besluit- en oordeelsvormingsfase. Soms ligt de oplossing voor je neus maar raakt het een ander belang dermate hard, dat die route niet als oplossing zal worden aangedragen.
Wat zijn die belangen dan? Voorbeeld: denk aan bestuurlijke beslissingen uit het verleden die nu grote gevolgen blijken te hebben. De toekomstige opinie van de grootste groep kan daardoor negatief beïnvloed worden, wat weer slecht uit kan pakken bij een volgende verkiezing van de macht. Het gaat louter om macht, niets meer en niets minder. De opinie bepaalt hoe machtig je bent. Dat is wat er beschermd wordt. De omstandigheden zijn slechts een middel om daar te komen.
Leer van het bedrijfsleven
Er zijn in Nederland een flink aantal ondernemers die op bevlogen wijze hun organisaties aansturen. Organisaties waar de medewerkers graag naar het werk komen. Waar zij samen geloven in de droom en deze ook samen willen verwezenlijken. Waar vertrouwen en betrokkenheid het fundament is van de organisatie. Deze bestuurders vertellen transparant hoe zij tot besluiten komen en waarom zij dat doen. Zij geven en laten fouten toe omdat je er altijd van leert en dit nodig is om door een groeiweerstand heen te breken.
Wat zou er gebeuren als deze top ondernemers tijdelijk het land zouden aansturen om het door een crisis heen te helpen? Zij zullen met dezelfde inspirerende en motiverende mindset er alles aan doen om doelen te bereiken. Zij maken keuzes die het beste zijn voor de organisatie, ook als dat zou betekenen dat hun eigen positie daarmee verslechterd.
Het gaat om de organisatie, de mensen daarin en daarna pas over jezelf.
Zij zijn extreem doelgericht, zonder in alle achterkamertjes belangen te hoeven beschermen. Zij werken naar de oplossing en framen niet door het probleem te belichten en controle te behouden over een opinie die hen later weer meer macht gaat geven. Zij vertellen transparant op basis van welke informatie de keuze is gemaakt en betrekken zoveel mogelijk experts in het aandragen van oplossingen en laten daarmee de mening niet afhangen naar die experts die hen naar de mond praten. Samen stel je een doel en samen kom je daar. Ook dan ga je niet iedereen tevreden stellen maar je bent in ieder geval transparant en lost probleem in een razend tempo op.
Droom verder
Leuk deze droom denken jullie nu. Dit staat zo ver van de realiteit dat het inderdaad een droom lijkt. Ooit droomden mensen om te kunnen vliegen. De grootste groep verklaarden deze gekkies die hier mee bezig waren idioot. Kijk nu eens…
De kracht van de massa is extreem groot. Wanneer je ooit had gevraagd hoe mensen zich sneller van a naar b konden vervoeren hadden ze gezegd dat zij een sneller paard wilden en niet een auto. Ondernemers dagen de status quo altijd uit. Iets meer goed ondernemerschap in de het kabinet zal een groot verschil maken.
